Przyjaźń dla korzyści, ale też z korzyścią dla społeczeństwa

Abstrakt

Klasycy filozofii społecznej zwracali się ku rzeczom głównie po to, by je podzielić między ludzi, dlatego też w ich tekstach pojawiają się one głównie w kontekście sprawiedliwości dystrybutywnej. Arystotelesowska koncepcja przyjaźni ze względu na korzyść pokazuje rzeczy zdolność do wiązania ludzi ze sobą jako przyjaciół poprzez usankcjonowany społecznie obowiązek odwzajemniania darów. Arystoteles przenikliwie przedstawia ekonomię przyjaźni, widzi słabości przyjaźni zawieranej ze względu na korzyść, zwłaszcza między ludźmi nierównymi, a jednak uważa ją za konieczną dla państwa, które w myśl jego ideału powinno być wspólnotą przyjaciół. Adam Smith z kolei wyraźnie rozdziela sympatię i interes, jako niezależne od siebie czynniki więzi między ludźmi. Przyjaźń w jego rozumieniu ma charakter czysto uczuciowy. W świecie materialnym, w którym ludzie występują w roli producentów i konsumentów, kierują się oni rachunkiem ekonomicznym, zupełnie niezależnym od ekonomii przyjaźni. Te dwie sfery nie zachodzą w ogóle na siebie. Dualizm sympatii i egoizmu przełamać może, jak uważa Marcel Mauss, przywrócenie obiegu rzeczy w charakterze darów. W kulturze społeczeństw europejskich jest on jeszcze obecny w wielu obyczajach, Arystotelesowską ideę związku ludzi ze względu na rzeczy można uznać za jego teoretyczną wykładnię. Słowa klucze: przyjaźń, Arystoteles, Adam Smith, wymiana dóbr