ZASADY CYTOWANIA DZIEŁ NIETZSCHEGO

W tomie niniejszym staraliśmy się o możliwie największe ujednolicenie i uproszczenie zasad cytowania dzieł Nietzschego. Dlatego nie podajemy za każdym razem pełnego adresu bibliograficznego przywoływanego dzieła, lecz jego skrót bądź - w przypadku tekstu oryginalnego - także skrót wydania, z którego było cytowane.

Za podstawę służy nam wydanie: F. Nietzsche, Sämtliche Werke. Kritische Studienausgabe in 15 Bänden, hrsg. von G. Colli und M. Montinari, Berlin/New York 1980 (KSA). Nie zawsze była to jednak podstawa dla tłumaczonego tekstu. Badacze korzystali tu z różnych wydań, nawet wówczas, gdy istniało już częściowo pełne wydanie krytyczne: F. Nietzsche, Werke. Kritische Gesamtausgabe, hrsg. von G. Colli und M. Montinari, Berlin/New York 1967 nn. (KGW). Były to - oprócz wspomnianych - następujące wydania: Großoktav-Ausgabe: Werke. 19 Bände und 1 Register-Band, Leipzig 1894 nn. (GA) oraz Schlechta Ausgabe. Friedrich Nietzsches Werke in drei Bänden, hrsg. von K. Schlechta, München/Darmstadt 1954-1956 (SA). Pisma i fragmenty ze spuścizny pośmiertnej (Nachlaß) cytowano także według Kleinoktav-Ausgabe: Werke in 16 Bänden, Leipzig 1898 (KA), a cytaty z listów pochodziły zwykle z 5-tomowego wydania Gesammelte Briefe, Berlin/Leipzig 1900 lub Leipzig 1907 (GBr). Niekiedy wyróżniano fragmenty pochodzące z Woli mocy (obok również adres KGW lub KSA), z możliwie dokładnym podaniem czasu powstania.

W przypadku polskich odpowiedników dzieł Nietzschego korzystamy z nowszych przekładów B. Barana, M. Łukasiewicz, G. Sowinskiego i in., gdy zaś brakuje takiego przekładu, odwołujemy się do wydania Mortkowicza: F. Nietzsche: Dzieła, 14 tomów, przeł. W. Berent, K. Drzewiecki, L. Staff i S. Wyrzykowski, wyd. J. Mortkowicz, Warszawa 1906-1913, stosując niekiedy zmodernizowaną pisownię, lub podajemy przekład własny.

Dla dzieł Nietzschego przyjmujemy - akceptowaną powszechnie w badaniach - notację:

AC - Der Antichrist

DS - David Strauss (UB I)

EH - Ecce homo

FW - Die fröhliche Wissenschaft

GD - Götzendämmerung

GM - Zur Genealogie der Moral

GT - Die Geburt der Tragödie

JGB - Jenseits von Gut und Böse

M - Morgenröte

MA - Menschliches, Allzumenschliches (I-II)

PHG - Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen

UB - Unzeitgemäße Betrachtungen

VM - Vermischte Meinungen und Sprüche (MA II)

WA - Der Fall Wagner

WB - Richard Wagner in Bayreuth (UB IV)

WL - Über Wahrheit und Lüge im außermoralischen Sinne

WM - Wille zur Macht

WS - Der Wanderer und sein Schatten (MA II)

Za - Also sprach Zarathustra.

Dla (istniejących) polskich odpowiedników tych dzieł proponujemy następujące skróty:

A (AC) - Antychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa, przeł. G. Sowinski, przedmowa Z. Kuderowicz, Kraków 1996.

DS (DS) - David Strauss, wyznawca i pisarz, w: Nr (1), s. 5-83.

Eh (EH) - Ecce homo. Jak się staje, czym się jest, przeł. i przedmową opatrzył B. Baran, Kraków 1996.

Wr (FW) - Wiedza radosna. "La gaya scienza", przeł. L. Staff, Warszawa 1907 (Dzieła, t. 6).

Zb (GD) - Zmierzch bożyszcz czyli Jak się filozofuje młotem, przeł. i wstępem opatrzył G. Sowinski, Kraków 2000.

Gm (GM) - Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, przeł. G. Sowinski, wstęp K. Michalski, Kraków 1997.

Nt (GT) - Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm, przeł. i przedmową opatrzył B. Baran, Kraków 1994.

Nr (UB) - Niewczesne rozważania, przeł. M. Łukasiewicz, Kraków 1996.

Pdz (JGB) - Poza dobrem i złem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1905 (Dzieła, t. 2).

Pp I - Pisma pozostałe 1862-1875, przeł. B. Baran, Kraków 1993.

Pp II - Pisma pozostałe 1876-1889, przeł. B. Baran, Kraków 1994.

J (M) - Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1907 (Dzieła, t. 7).

La (MA) - Ludzkie, arcyludzkie, przeł. K. Drzewiecki, Warszawa 1908 (Dzieła, t. 10).

FG (PHG) Filozofia w tragicznej epoce Greków, w: Pp I, s. 101-180.

RW (WB) - Richard Wagner w Bayreuth, w: Nr (4), s. 255-327.

Pk (WL) - O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie, w: Pp I, s. 181-199.

Wc (WS) - Wędrowiec i jego cień, przeł. K. Drzewiecki, Warszawa 1908 (Dzieła, t. 11).

Wm (WM) - Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości (Studya i fragmenty), przeł. S. Frycz i K. Drzewiecki, Warszawa 1911 (Dzieła, t. 12).

Z (Za) - To rzekł Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. S. Lisiecka i Z.

Jaskuła, posłowie napisał M. P. Markowski, Warszawa 1999.

Dla dzieł Nietzschego przyjmujemy kilka zasad cytowania, zależnie od wydania, z jakiego korzystali badacze. Zwykle jest to Kritische Gesamtausgabe(KGW). Wtedy to podajemy skrót tego wydania, dział, tom i numer strony, w nawiasie kwadratowym - adres Kritische Studienausgabe (KSA), tom i numer strony, a po myślniku - skrót odpowiedniego przekładu polskiego i numer strony. Na przykład: KGW VI 3, s. 264 [KSA 6, s. 266] - Eh, s. 21, co oznacza: Werke. Kritische Gesamtausgabe, dział VI, tom 3, s. 264 [Sämtliche Werke. Kritische Studienausgabe, t. 6, s. 266] - Ecce homo, przeł. B. Baran, s. 21.

Niekiedy dane te są pełniejsze. Dotyczą one wtedy kilku kwestii: a) nazwy dzieła i numeru aforyzmu, np. AC 43; KGW VI 3, s. 216 [KSA 6, s. 218] - A, s. 80-81, tj. Antychrześcijanin, fragment nr 43; b) nazwy dzieła, nazwy fragmentu i jego numeru, np. GD, Die "Verbesserer" der Menschheit 3 und 4;KGW VI 3, s. 94 n. [KSA 6, s. 100 n.] - Zb, "Ulepszacze" ludzkości 3 i 4, s. 60-62; c) nazwy dzieła i numeru rozprawy, np. GM III; KGW VI 2, s. 355 nn [KSA 5, s. 339-412] - Gm, Rozprawa trzecia, s. 104-168; d) czasu powstania fragmentu ze spuścizny pośmiertnej i numeru tego fragmentu w KGW, np. Nachlaß Sommer 1880, 4 [261]; KGW V 1, s. 495 [KSA 9, s. 165] itp.

W przypadku wydania Schlechty - co ma miejsce w artykule Josefa Simona - Nietzschego cytuje się przez podanie skrótu dzieła, tomu SA i numeru strony, np. JGB, II, s. 584 [KSA 5, s. 34] - Pdz, s. 30, co oznacza tom II w wydaniu Schlechty. Tom III w tym wydaniu, zawierający spuściznę pośmiertną, nosi tytuł Aus dem Nachlaß der Achtzigerjahre.

Podobne zasady obowiązują w przypadku takich wydań, jak GA, KA i GBr.