Próba eksplikacji niektórych zagadnień metodologiczno-epistemologicznych filozofii Alberta Einsteina

Abstrakt

W artykule podejmuję próbę interpretacji pewnych zagadnień metodologicznych i epistemologicznych poruszanych przez Alberta Einsteina. Rozdział pierwszy stanowi refleksję nad zagadnieniem kryteriów oceny prostoty logicznej systemów aksjomatycznych reprezentujących teorie fizyczne. W rozdziale drugim podejmuję zagadnienie sposobu konstrukcji systemów aksjomatycznych reprezentujących teorie fizyczne. Przeciwstawiam w nim sposób konstrukcji tych systemów w ujęciu Carnapa, sposobowi zaproponowanemu przez Einsteina. W rozdziale trzecim przedmiotem namysłu jest zagadnienie rodzaju relacji teorii do doświadczenia. Wyszczególniam sześć aspektów, decydujących o związku teorii z doświadczeniem w ujęciu Einsteina, które następnie analizuję z perspektywy teorii modeli, tj. koncentruję się na pojęciu odniesienia przedmiotowego dla teoretycznych bytów nauki oraz na pojęciu sensowności empirycznej. W rozdziale czwartym, ostatnim, analizuję zagadnienie statusu poznawczego systemów aksjomatycznych reprezentujących teorie fizyczne, tj. konfrontuję ze sobą tezę instrumentalizmu z tezą realizmu epistemologicznego, której obrońcą był Einstein. Artykuł wieńczy analiza zagadnienia solipsyzmu, pośrednio związana ze sporem realizm-instrumentalizm.