Francuskie (nie)(do)czytanie Nietzschego. Kilka uwag z inspiracji Suwerennością a nowoczesnością Pawła Pieniążka

Abstrakt

Niniejszy tekst powstał pod wpływem niezwykle inspirującej lektury pracy Pawła Pieniążka pt. Suwerenność a nowoczesność. Z dziejów poststrukturalistycznej recepcji myśli Nietzschego. Nie jest on jednak anirecenzją, ani polemiką z tą znakomitą rozprawą. Stanowić chce raczej przyczynek do głównej tezy głoszonej w Suwerenności a nowoczesności, w myśl której „porażka” Nietzscheńskiego dzieła, związana z niemożnością ugruntowania koncepcji nowej „elitarnej kultury”, była warunkiem powstania francuskiego poststrukturalizmu. Świadomie skupiając się na „anty-metafizycznych” aspektach myśli Nietzschego, poststrukturaliści jednocześnie „nie doczytali” Nietzschego, zacierając pojawiające się w jego dziele wątki „metafizyczne”. Celem tego artykułu jest ukazanie „momentów” czy punktów, w których poststrukturalizm rozmija się zmyślą Nietzschego. Wymienione zostaje kilka takich punktów: krytyka totalna/sceptycyzm, indywidualizm, pluralizm/relatywizm, transgresja/doświadczenia graniczne. Autorpodąża śladem Pawła Pieniążka, twierdząc, że francuscy czytelnicy Nietzschego nie starali się „przezwyciężyć” związanych z nimi aporii; właściwie to potwierdzili je, zapominając jakby o ich nihilistycznym i dekadenckim aspekcie, na który Nietzsche był tak wyczulony. Ostatecznie autor zgadza się z twierdzeniem Pieniążka, że Nietzsche postrzegany być może jako krytyk „avant la lettre” francuskiej formacji poststrukturalistycznej. W przeciwieństwie do Pieniążka jednak, autor zachowuje większą ostrożność w orzekaniu o „wyższości” filozoficznych wglądów Nietzschego nad poststrukturalizmem. Czy Francuzi zdradzili Nietzschego, porzucając jego projekt nowej, lepszej kultury? Czy też „przekroczyli” go, próbując ocalić jego myśl przed metafizyką? Innym pytaniem jest: po czyjej stronie leży sympatia Pawła Pieniążka? Czy po stronie Nietzschego, który nie unika zarzutówo kierowanie się „troską moralną” i o myślenie metafizyczne? Czy po stronie poststrukturalizmu, którego transgresywny potencjał i pęd ku temu, co „Inne” i „Nieludzkie” zawsze fascynowały Pieniążka? Jaki jest właściwie stosunek Pawła Pieniążka do metafizyki?