Modernizm małego kraju. Przypadek Chorwacji

Abstrakt

Artykuł wprowadza w problematykę literatury i kultury chorwackiego modernizmu w kontekście współczesnych tendencji metodologicznych, włączających „modernizmy peryferyjne” czy też „lokalne” do szerszego dyskursu teoretycznego. Tekst charakter selektywny, skupiony jest głównie na tematacie miejskości – mitu nowoczesnej metropolii oraz związanego z nimi kompleksu prowincjonalności, który ciążył nad tą literaturą. Rozpoznaje niektóre strategie artystyczne chorwackich modernistów, zmierzające do unowocześnienia rodzimej literatury i sztuki oraz do prób określenia (niejako na nowo) chorwackiej tożsamości kulturowej, wciąż rozchwianej, m.in. pomiędzy poczuciem przynależności do świata antyku a otwarciem na Europę oraz zależnością od monarchii Habsburgów. Bohaterem tekstu jest również, po trosze, Antun Gustav Matoš jako najwybitniejszy i najbardziej wyrazisty przedstawiciel chorwackiej bohemy – poeta formy, nowator, animator i kontestator kultury, skandalista, porównywalny do Stanisława Przybyszewskiego, choć obdarzony odmiennym temperamentem i talentem artystycznym. Artykuł otwiera pytanie o inność, osobność modernizmu chorwackiego, ale też o jego polityczne, historyczne i artystyczne powinowactwo z modernizmem polskim.